Dvořák 9 Uitgelegd 28 april 2016

Kennelijk bestaat er nog steeds de behoefte en/of noodzaak om mensen op een laagdrempelige manier naar een klassiek concert te krijgen. In Tivoli Vredenburg werd een lesje gegeven hoe je dat nu op een leuke manier doet.

´… (vul componist in) Uitgelegd´ werd dit jaar voor het tweede jaar georganiseerd. ´Dvořák 9 Uitgelegd ´ is de laatste van vier concerten. Vanwege het succes worden het komende seizoen vijf concerten georganiseerd. Om maar met de deur in huis te vallen; ik snap dat succes wel als die andere concerten maar een beetje leken op deze.

Ik en madame Snel komen Tivoli Vredenburg rap binnen, zonder al te lange wachtrijen bij garderobe. Het publiek is duidelijk een ander publiek dan dat je zou zien bij de popzaal in Tivoli Vredenburg (ouder, wat chiquer gekleed maar niet elitair/bladiebla). De concertzaal is vierkant en is hoog opgebouwd zodat het meeste publiek om het orkest heen zit in plaats van op de vloer. De akoestiek is subliem. Met al het houtwerk doet het enigszins scandinavisch aan.

Dirigent Jules van Hessen komt vlot op. Hij heeft een opvallende stem die mij nog het meest aan Ernie van Sesamstraat doet denken. Het (Gelders) orkest is in informele blousejes gekleed (de blazerssectie zelfs met glimmende Adriaanversies in felle kleuren (ja, de Adriaan van de beruchte Bassie en Adriaan)

Uit zijn intro maak ik op dat sommigen in het publiek meerdere ´….Uitgelegd´ bezoeken. Hij vraagt daarom ´zijn er mensen die deze reeks voor het eerst bezoeken ?´. Dat zijn er best wel veel (ik schat 60%) en daarna ´ zijn er mensen die voor het eerst een klassiek concert bezoeken ?´ Dat zijn er heel weinig. Hij verteld wat over de geschiedenis van Dvořák (spreek uit ´dvoorzjak´) . Het blijkt dat die behoorlijk aan het goochelen was met de nummers van zijn Symfonieën. Nummer 9 is geschreven in Amerika en voor Amerika. Dat deed de Tsjech niet gratiez want er stond dikke doekoe tegenover zijn aanwezigheid in the U.S.A.; wel 15.000 dollar.

Van Hessen laat vervolgens aan de hand van kleine stukjes van de 9^e Symfonie horen welke thema´s er gestopt zijn in het stuk. De inspiratie van Dvořák komt overal vandaan: Negro spirituals, indianen, duiven (!) , Boheemse dansen en een dikke vette dosis Amerikaanse bombast. Iemand uit het publiek laat hij stukje voorzingen en iemand uit het publiek mag –a la het BBC programma ´Maestro´- een stukje dirigeren.

Naar Jules van Hessen luisteren is bepaald geen straf. Als hij een staart had, dan zou hij die er af kwispelen van enthousiasme. Tussendoor laat van Hessen aan de hand van een stel roze ballonnen zien hoe een pentatonische toonladder werkt. Tevens is er (schijnt elk deel van de serie te gebeuren) een vraag aan het publiek waarbij je een fucking broodrooster kan winnen. Het is allemaal heel grappig. Als hij de stukjes dirigeert zie je wel dat Jules een serieus goede dirigent is die er bovenop zit EN dat het Gelders Orkest een buitengewone chemie met hem heeft. Het eerste deel vliegt voorbij.

Na de pauze (waarin we het jaren 70 interieur van dit gloednieuwe gebouw hebben bewonderd) blijkt het Gelders Orkest formeel gekleed te zijn in rokkostuum. Nu worden de vier delen van het stuk zonder commentaar opgevoerd. Grote schermen geven de ´inspiraties´ die je zou moeten horen weer. Die schermen heb je niet echt nodig. Wat mij opvalt is dat met name de bombastische stukken en rustige stukken verdomd veel weg hebben van onderdelen van de filmmuziek van ´Star Wars´. De componist, John Williams, blijkt nog meer ´geleend(=gejat)´ te hebben want de eerste noten van het thema van ´Jaws´ hoor ik er ook in.

Voor de pauze mocht er door het publiek gestemd worden of Jules een kleine toevoeging aan het stuk mocht doen (een flinke slag met bekkens tijdens een wat bombastisch deel). Het publiek stemde, gelukkig voor de bekkenist, voor de toevoeging. Met een fikse buiging geeft Jules aan dat het stuk voorbij is. Natuurlijk ontvangt het orkest een staande ovatie. Als toegift wordt ´Stars & Stripes Forever´ gespeeld. Lekker militaristisch en het past wel bij de 9^e Symfonie.